CarelBrendel.nl

Een ‘lijsttrekkersdebat’ als de stembussen al bijna op slot zijn. Zoiets kan alleen bij de VARA in het kader van — zoals dat vroeger heette — ‘de door de regering gevorderde zendtijd voor politieke partijen’. Jeroen Pauw en Paul Witteman ruimden gisteravond een complete uitzending in voor de slotronde van The Voice of the PvdA; die naam voor het spektakel rond de opvolging van Job Cohen is, meen ik, bedacht door Volkskrant-columniste Nausicaa Marbe. Supporters van de vijf finalisten vulden de tribune met hun t-shirts, hoeden en verkiezingsborden. Alleen het elkaar omhelzen door huilende kandidaten ontbrak nog aan de feestvreugde. Maar het smaakt naar meer. Als de Jonge Socialisten toe zijn aan een nieuwe voorzitter, kunnen we The Voice Kids voor PvdA-jongeren organiseren.

Idols-sfeertje of niet, voor de PvdA-leden viel er de afgelopen dagen in elk geval wat te kiezen. Wat mij betreft was de jonge Martijn van Dam de meest verfrissende kandidaat. Hij bindt de strijd aan met vastgeroeste opvattingen binnen zijn partij, bijvoorbeeld over de eigen bijdragen in de zorg. Uiteraard doet het me als auteur van het in 2007 verschenen boek Het verraad van links veel deugd, dat er eindelijk iemand uit de PvdA-gelederen opstaat met een zeer duidelijke seculiere agenda. Vorige week schreef Van Dam er een stevig opiniestuk over. Opvallend was de stilte en kilte waarmee het in sommige geledingen van de PvdA werd ontvangen.

Enkele belangrijke passages uit het artikel van Van Dam: “Waar vroeger links de straat op ging tegen de onderdrukkende fatsoensnormen van de kerk, worstelt progressief Nederland nu met de omgang met strenge stromingen binnen het islamitisch geloof. Ook leden van mijn eigen partij. De één vond dat ‘als moslims volgens de sharia willen leven, we dat moeten ondersteunen,’ een ander vond dat het aan de religie was om regels te bepalen, niet aan politici. Iemand pleitte voor het verwijderen van een varken uit een kunstwerk, een ander voor begrip voor gelaatsbedekkende kleding voor vrouwen. Het heeft me zeer verbaasd. De PvdA is een seculiere partij. Voor ons horen vrijheid en individuele ontplooiing prioriteit te hebben. Religie kan daar prima in passen als persoonlijke inspiratiebron. Maar als strenge religieuze voorschriften persoonlijke ontwikkeling verhinderen, horen wij aan de kant van het individu te staan.”

Verderop: “De PvdA zal zich, in alle geledingen dus ook op lokaal niveau, duidelijker moeten positioneren als verdediger van progressieve waarden. Je hebt altijd de individuele vrijheid om te geloven wat je wilt. Als je ook de bijbehorende regels van je geloof wilt volgen, ga je gang. Maar reken wel op kritiek als religie persoonlijke ontplooiing in de weg staat. Bij de PvdA past geen enkel begrip als je er als vrouw voor kiest jezelf buitenspel te zetten door van top tot teen bedekt over straat te gaan. Wij horen juist aan de kant van de vrouwen die zich willen ontworstelen aan de sociale druk of mannelijke dwang van religieuze kledingregels. Dat dwingen we niet af met wetten, maar met een uitgesproken opvatting. Een uitzonderingspositie waarbij gelovigen anders behandeld worden dan anderen, hoort daar niet bij. En evenmin mag je van ons verwachten anderen te dwingen rekening te houden met je strenge geloofsopvattingen. Dus geen gedwongen winkelsluiting op zondag, geen boerka in de klas, geen eigen gebedsruimte in een openbare school, geen recht op eigen slachtmethoden als die niet voldoen aan de standaarden voor dierenwelzijn, geen kuising van kunst, geen subsidie voor een partij die vrouwen actieve politieke participatie weigert.”

Eén punt uit Van Dams stuk, het zeer actuele thema van de gebedsruimten op hogescholen en universiteiten, werd tot debatthema gepromoveerd bij Pauw & Witteman. Over dit onderwerp woedt een conflict op de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Daar werd de voor alle studenten bestemde stilteruimte in de praktijk omgetoverd tot een mini-moskee. Bovendien zouden vrouwelijke studenten onder pressie staan om daar aan het gebed deel te nemen. Aanleiding voor het HvA-bestuur om de ruimte te sluiten en geen speciale voorzieningen meer voor gelovigen te treffen.

Ronald Plasterk maakte bezwaar tegen deze ‘on-Nederlandse’ maatregel. Van Dam kreeg echter onverwachte bijval van Diederik Samsom. Studenten van de Hogeschool van Amsterdam kunnen 200 meter verderop naar de moskee, betoogde hij. De PvdA hoort aan de kant te staan van studentes die sociale en fysieke druk ondervinden van de orthodoxe moslims.

Even later ging het over de hoofddoek bij de politie. Van Dam en Samsom vinden dat geüniformeerde gezagsdragers religieus neutraal moeten zijn. Nebahat Albayrak vindt dat Nederland hier — net als Groot-Brittannië – soepeler mee moet omgaan. Plasterk en Lutz Jacobi toonden vooral onbegrip over het feit dat dergelijke kwesties überhaupt onderwerp van discussie zijn. Met name de oud-minister van onderwijs lijkt maar al graag te bereid om elke religieuze eis uit de islamhoek voetstoots in te willigen. We moeten er ‘relaxed’ mee omgaan, het perfecte argument van de wegkijkende politicus.

Van Dam is kansloos, mede door een ongelukkige start in De Wereld Draait Door. Maar voor zijn vernieuwingsdrift lijkt er hoe dan ook weinig animo te bestaan bij de rest van de partij. Van Dam is vooral de droomkandidaat van de niet-kiezers en niet-leden van de PvdA. Zijn ideale partij is er eigenlijk al: D66. Of eigenlijk niet. De Grote Probleemontkenner Alexander Pechtold hanteert immers wel seculiere principes tegenover reformatorische christenen, maar is net zo onnozel als Cohen en Plasterk als het gaat om het moslimfundamentalisme.

Het wordt een spannende finale tussen Plasterk en Samsom, als ik moet afgaan op de peilingen. Van Samsom verwacht ik nog het meeste, hoewel ook hij voor de onmogelijke opgave staat om twee traditionele steunpilaren van de sociaal-democratie – het populistische volk en de progressieve elite — bij elkaar te houden. Dat zal veel nieuwe energie kosten. Met een keuze voor Plasterk kiezen de PvdA-leden voor een vrolijke reïncarnatie van Job Cohen. Dat laatste zou goed passen in het format van een talentenjacht. Ook daar heeft de nieuwe kampioen altijd wel iets weg van de vorige winnaar.