CarelBrendel.nl

Amsterdam kleurt donkergroen (D66), Rotterdam donkerblauw (PVV).

Klappen voor de coalitie. Een magere opkomst. Versplintering van het politieke landschap. Vernietigende klappen voor de PvdA. Een nederlaagoverwinning voor de VVD. Een grote sprong voorwaarts voor D66. Lichte vooruitgang voor CDA, SP en vele anderen. Een tegenvallende score voor PVV en GroenLinks.

Nog meer wheelen en dealen voor de coalitie in de nieuwe Eerste Kamer. Zie daar in enkele trefwoorden een korte samenvatting van de gisteren gehouden Provinciale Staten-verkiezingen.

Totale versplintering ook bij de publieke omroep. De verkiezingsavond van de NPO was vrijwel geheel gebaseerd op de exit polls. Toen het spannend werd, ging het licht uit, terwijl nog niet eens de helft van de stemmen was geteld. Hilversum ging op slot, juist op het moment dat duidelijk werd dat er helemaal geen sprake was van de uren lang aangekondigde nek-aan-nek-race tussen VVD en CDA. Ondanks een verlies van 3,7 procent eindigden de liberalen ruim voor het CDA.

De PvdA mag de echte harde klappen van het meeregeren opvangen. Maar politiek leider Diederik Samsom lijkt nog niet bereid om de consequenties te trekken. “We hebben verloren maar zijn nog niet verslagen.” Kortom, de koers is goed, maar die vervelende kiezer wil het maar niet begrijpen.

Een blik op de politieke landkaart laat zien hoe dramatisch de uitslag is voor de PvdA. In geen enkele provincie kwam de PvdA als grootste uit de bus kwam, ook niet in Drenthe met de de sociaal-democratische bolwerken Assen en Borger-Odoorn. De PvdA is verder alleen nog het grootste in Winsum, Heerenveen, Leeuwarden, Opsterland, Deventer en Middelburg.

De traditionele arbeidersaanhang is overgenomen door de SP, die de PvdA inmiddels voorbijstreeft in Groningen, de bakermat van de Nederlandse sociaaldemocratie. De SP loopt ook voorop in de industriesteden in het zuiden en oosten van het land, in plaatsen als Zutphen, Helmond en Tilburg. Dat daarnaast een deel van de oude PvdA-aanhang is weggelekt richting PVV valt te zien in Rotterdam, Rijnmond, de voormalige mijnstreek in Limburg en in de “groeisteden” rond Amsterdam.

De PvdA was altijd een verbond van arbeiders en intellectuelen, maar ook die tweede categorie keert de partij nu de rug toe. D66 loopt voorop in de universiteitssteden, in de “groene gordel” die van Haarlem en Leiden via Amsterdam, Utrecht en Amersfoort naar Wageningen, Arnhem en Nijmegen loopt. Havana aan de Waal heet nu Mierlograd.

Een andere steunpilaar voor de PvdA zijn de allochtone kiezers, maar die hebben het gisteren vermoedelijk sterk laten afweten. In het verleden wist de PvdA nog wel eens kiezers te mobiliseren door ze bang te maken voor het grote gevaar Geert Wilders, maar dat was dit keer onmogelijk omdat de PVV politiek buitenspel staat sinds de ondergang van de gedoogcoalitie. Een andere verklaring voor de matige PvdA-score in steden als Rotterdam, Den Haag, Gouda en Amsterdam kan ik niet verzinnen. De afsplitsing van het Turkse duo in de Tweede Kamer en de opkomst van lokale islamitische partijen laten zien dat de PvdA niet meer automatisch de “Partij van Allah” is.

Ook hier is het één groot drama. Jaren te laat probeert de PvdA moeizaam de bakens te verzetten rond onderwerpen als islam en integratie. Als gevolg daarvan haken nu de streng islamitische kiezers af, maar het duurt nog jaren voor de weggejaagde autochtone kiezers terugkeren — als ze dat ooit nog doen. Terwijl landelijke kopstukken als Asscher, Aboutaleb en Van der Laan een strengere koers uitstralen, blijft de halfslachtigheid vooral op lokaal niveau bestaan, met als laatste voorbeeld de belangenverstrengeling in Gouda tussen PvdA-raadsleden en moskeebestuurders.

Zowel in Amsterdam als Rotterdam verloor de PvdA haar traditionele eerste plaats. Ook hierin zit een treffende symboliek. In de kosmopolitische studentenstad Amsterdam, in de grachtengordel en haar bufferzones in Zuid, de Pijp en Westerpark, de stad van de arrogante Godenzonen, kiest het bakfietsvolk voor D66. De PVV heeft nauwelijks aanhang op Amsterdams grondgebied, maar des te meer in Almere, Lelystad, Purmerend en Zaanstad, waar de niet-NRC-lezende Mokummers hun toevlucht hebben gezocht.

In de werk- en havenstad Rotterdam, de stad van de bikkelaars van Feyenoord, van geen woorden maar daden, van niet lullen maar poetsen, eindigde de PVV op de eerste plaats. De PvdA, ooit goed voor zo’n 50 procent van de stemmen in de Maasstad, is er nu de vijfde partij, want ook D66, VVD en SP trokken gisteren meer kiezers.

Amsterdam zoekt zijn heil bij de Probleemontkenners van D66. In Rotterdam winnen de Probleemvergroters van de PVV. De tegenstelling tussen beide steden staat symbool voor de sociaal-culturele kloof binnen de Nederlandse samenleving, de onderliggende factor in de politieke versplintering van Nederland.

Amsterdam en Rotterdam, het is “A Tale of Two Cities”. Laat ik daarom afsluiten met de mooie openingszinnen van het gelijknamige boek van Charles Dickens.

Het was de beste der tijden, het was de slechtste der tijden,
het was de eeuw van wijsheid, het was de eeuw van dwaasheid,
het was het tijdvak van het geloof, het was het tijdvak van ongeloof,
het was het jaargetijde van het licht, het was het jaargetijde van duisternis,
het was de lente van de hoop, het was de winter van de wanhoop