CarelBrendel.nl

Geert Wilders is weg uit het centrum van de macht. Zo veel is wel duidelijk na het toch nog onverwachte ‘klappen’ van het Catshuisberaad, en de val van het kabinet-Rutte. VVD en CDA zullen niet snel meer in zee gaan met de partij, die zeven weken lang meepraatte over een bezuinigingspakket en wegliep toen de zaak vrijwel rond leek te zijn. Maar of dat ook het einde van de PVV betekent, zoals veel tegenstanders en journalisten voorspellen? Zelf vermoed ik dat deze voorspellingen worden ingegeven door wensdenken, en vooral door onderschatting van de sociaal-culturele tegenstellingen, die ten grondslag liggen aan de opmars van de PVV en andere populistische partijen.

We zijn nog niet van Wilders af. Allereerst is er de al dertig jaar woedende veenbrand rond de drie i’s van H.J. Schoo — integratie, immigratie en islam. Het is een illusie om te denken dat de maatschappelijke onvrede rond deze kwesties weg is omdat er nu gesteggeld wordt over het begrotingstekort. Fortuyn in 2002 en Wilders in 2006 en 2010 scoorden onverwacht hoog, juist doordat de andere partijen meenden dat deze onderwerpen geen item (meer) waren voor het electoraat. De islam komt terug in het debat. Immigratie en integratie zijn ook een thema in de ons omringende landen. Nu Wilders weer volop in de oppositie gaat, zal niets hem afremmen om deze onderwerpen tot inzet van de verkiezingen te maken.

Wilders ruilt zijn anti-islamretoriek ook niet volledig in voor een anti-Europa-campagne, denk ik. Het valt eerder te verwachten dat hij zijn ‘oer-issue’ zal inbedden in een bredere strijd tegen Brussel. Natuurlijk zal het gaan tegen Europese ‘dictaten’ ten koste van AOW’ers, over ‘geld verspillende’ Grieken, de herinvoering van de gulden en over ‘invasies’ van Polen en Roemenen. Maar het zal hem weinig moeite kosten om ook naar Brussel te wijzen als het gaat om immigratiebeleid, de toelating van Turkije tot de Europese Unie, en andere onderwerpen die met islam, integratie en immigratie te maken hebben. Afgezien van de drie i’s heeft ook de SP haar groei mede te danken aan stevige oppositie tegen Brussel.

Europa en de drie i’s hebben één ding gemeen. In beide gevallen worden critici te gemakkelijk neergezet als ‘nationalistisch’ en ‘naar binnen gekeerd’, hebben gevestigde politici en media te weinig inzicht in de zorgen van een deel van het electoraat. In plaats daarvan lijkt de leus: Europa is groot en Guy Verhofstadt is zijn profeet. Een onhandige en over de gevoelens van Europasceptici walsende profeet. De Belgische euroliberaal is het probate middel om weifelende kiezers in de armen van Geert Wilders te drijven.

Wilders zal geen gemakkelijke campagne krijgen. Zijn partijconcept vertoont haarscheurtjes, in sommige gevallen (Limburg) zelfs diepe scheuren. De komende maanden zal er veel worden gelekt door PVV’ers die op een onverkiesbare plaats worden gezet of door Wilders van de lijst worden afgevoerd. LPF-achtige toestanden dus. Maar er is één groot verschil. De leider van de LPF was dood, die van de PVV is nog steeds springlevend. Vergeet niet dat de LPF pas voorgoed van het toneel verdween, toen Wilders zich in 2006 aandiende als alternatief voor ontevreden rechtse kiezers. Een herhaling van 24 zetels zit er waarschijnlijk niet in, maar de voorspellers van de ondergang van de PVV rekenen zich te vroeg rijk.

Het slechtste wat partijen kunnen doen is de PVV afschrijven en niet meer nadenken over de kwesties, die door de opkomst van deze partij op de agenda zijn gezet. Of uit angst voor Wilders zwijgen over bepaalde zaken. Een voorbeeld is het recente staatsbezoek van de Turkse president Gül. Het getwitter van Wilders voor en tijdens dit bezoek was beneden alle peil. Toch waren er wel degelijk serieuze kanttekeningen te zetten. Gül gooide zelf olie op het vuur door in interviews voor zijn komst te beginnen over ‘islamofobie’ in Europa – het buzzwoord waarmee elke vorm van kritiek op de islam als racistisch en verdacht wordt weggezet. En waarom moest koningin Beatrix zonder voorbehoud Turkije als voorbeeld en inspiratiebron prijzen? De majesteit ging volledig voorbij aan de onderdrukking van de Koerden, het oppakken van journalisten en het ontkennen van de Armeense genocide. Alle op het Turkse regime mogelijke kritiek is grondig samengevat in dit artikel van Marietje Schaake, Europarlementariër van D66. Daarnaast weerde SP’er Harry van Bommel zich, net als enkele zeer linkse groeperingen zoals Ravage en de Internationale Socialisten”. Maar de meeste politici hielden zich angstvallig koest.

Angst was in het verleden een slechte raadgever. Het leidde bij partijen als de PvdA, GroenLinks, D66 en VVD tot het verloochenen van eigen liberale en seculiere principes. De huidige crisis is misschien een mooie gelegenheid om deze uitgangspunten opnieuw te formuleren.

Spannende tijden breken aan. Midden in de verkiezingscampagne moeten partijen het eens worden over een sluitende begroting van de BV Nederland. De contouren van een nieuwe coalitie zullen zichtbaar worden. Te veel dwarsliggen kan fataal zijn voor onderhandelende partijen, want ondertussen moet wel het land worden geregeerd. De PvdA komt in een spagaat. Aan de ene kant de hete adem van de SP, aan de andere kant het gevaar om zich als mogelijke regeringspartij te diskwalificeren.

Voor een permanent zwevende kiezer als ik wacht een moeilijke keuze bij de stembus. Het grote wegstrepen is begonnen. De PVV wordt het zeker niet. Als ongelovige stem ik niet op christelijke partijen. Mijn stem in 2006 voor het goudvisfundamentalisme was een eenmalige vergissing. De nikspartij D66 sla ik over, zolang Alexander Pechtold daar optreedt als chef probleemontkenning. Verder houd ik alle opties nog open, van VVD tot SP. Wie weet breng ik zelfs een voorkeursstem uit op een PvdA-moslima van Turkse afkomst, die de afgelopen jaren op de bres heeft gestaan voor vrouwenrechten en seculiere principes. Of geef ik ondanks alles (onnodige buigingen voor de SGP, slap gedrag rond de vrijheid van meningsuiting) de VVD een nieuwe kans. ‘Parijs is nog ver’, zei wielrenner Joop Zoetemelk altijd, en dat geldt ook voor de verkiezingsdag.