Moddergevecht bij Vrijdenkers nadert ontknoping
Door Carel Brendel, 20 april 2011
 
Bij de meeste verenigingen is de algemene ledenvergadering een gezellig onderonsje. Veel gezelligheid valt er echter niet te verwachten op de jaarvergadering van Vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte, aanstaande zaterdag in Rotterdam. De in 1856 opgerichte vereniging van vrijdenkers en atheïsten, die zich mag roemen op grote namen als Multatuli, Domela Nieuwenhuis en Anton Constandse, kampt met een venijnig en langdurig intern conflict. Vrijdenkers zijn per definitie individualisten en dwarsliggers. Ze staan kritisch tegenover gevestigde denkbeelden, maar zijn het ook graag met elkaar oneens. De afgelopen twee jaar is de onderlinge onenigheid echter fors uit de hand gelopen.
De huidige voorzitter Anton van Hooff en zijn bestuur vragen daarom uitdrukkelijk het vertrouwen van de 500 leden. “Ook als er geen tegenkandidaten zijn, vraag ik als voorzitter om een schriftelijke stemming. Ik doe dat in het vertrouwen daarmee de kleine, hardnekkige ‘oppositie’ die nu al anderhalf jaar het plezier in ons verenigingswerk danig bederft, op haar plaats te zetten. Als ik het gevraagde vertrouwen niet in ruime mate krijg, stap ik prompt op. Ook andere bestuursleden zullen hun consequenties trekken.”
Van Hooff geniet de steun van De Vrijdenker, het maandblad van de vereniging. De redactie doet daar een oproep aan allen om naar Rotterdam te komen om voor het bestuur te stemmen. “Het zal – helaas – velen van u niet ontgaan zijn dat de vereniging de laatste twee jaar ernstig te lijden heeft onder continue verwijten, beschuldigingen, ordinaire scheldpartijen en andere aantijgingen van het driemanschap Hagenaars, Neerhoff en Bakker… En voor alle duidelijkheid: uw redactie wil niets van doen hebben met de wijze waarop deze andersdenkenden hun mening te berde menen moeten brengen. We hopen dan ook van harte dat een hoge opkomst tot een duidelijke uitslag van de stemming zal leiden.”
Het omstreden trio bestaat uit Lex Hagenaars, de vorige voorzitter, David Bakker en Fred Neerhoff. Zij zien, zoals ik vorig jaar in een weblog berichtte, Van Hooff als de kwade genius achter pogingen om het vrije denken binnen de vereniging in te perken. “Vrijdenkerij maakt plaats voor fatsoensrakkerij,” schreven de drie dwarsliggers in een Nieuwsbrief. “Naar onze mening is de kern van het conflict dat het bestuur en redactie geen kritiek dulden en niet genegen zijn opvattingen van andersdenkenden te tolereren, met name als het gaat om onderwerpen als Israël, Geert Wilders, Erasmus en de grondslagen van de vereniging.” Voor alle details over de visie van Hagenaars c.s. verwijs ik naar dit weblog.
Door dat alles is het al zo’n twee jaar niet meer gezellig op webfora en vergaderingen van De Vrije Gedachte. Ook de vorige ledenvergadering liep uit op een botsing, waar de slecht voorbereide oppositie het onderspit dolf. Het was niet bepaald overtuigend dat een van hun sympathisanten zich onder een pseudoniem kandidaat stelde voor een bestuursfunctie.
Kort daarna liep het conflict gierend uit de hand. Een onderlinge mailwisseling belandde per ongeluk in de mailbox van enkele bestuursleden. Daarin stonden opmerkingen als ‘fileren die hap’ en ‘attaqueren deze schoft’ en werd melding gemaakt van de ‘leugenachtigheid’ van Van Hooff en enkele redactieleden. Een van de opposanten stelde het punt ‘bestuur voor iedereen duidelijk publiekelijk in discrediet brengen’ voor als onderdeel van de strategie.
Van Hooff ontplofte toen hij deze mailwisseling onder ogen kreeg. Hij stuurde op 3 juli 2010 een aangetekende brandbrief naar het driemanschap: “Het bestuur stelt op grond van deze bekentenissen vast dat jullie je als disloyale leden van de vereniging gedragen. Jullie eigen woorden geven meer dan voldoende reden om jullie aan de Algemene Ledenvergadering voor royement voor te dragen. Wij zullen dat voorstel vooralsnog niet doen om jullie de voldoening van een martelaarschap te onthouden. We vragen ons wel af wat jullie nog bij onze vereniging te zoeken hebben.” Hagenaars, Bakker en Neerhoff werd de toegang tot alle verenigingskanalen ontzegd om hun opvattingen kenbaar te maken over het bestuursbeleid. Ter verdediging voeren de drie aan dat Van Hooff zich evenmin vriendelijk over zijn opposanten zou hebben uitgelaten met termen als ‘de bende van drie’ en ‘geëtter’.
In de maanden daarna leek het even tot een toenadering te komen. Op 18 december 2010 aanvaardde Van Hooff de excuses voor de ‘misser’ met de mailwisseling. “Zij gaf een onthutsend beeld van de beweegredenen achter jullie oppositie tegen het bestuur en redactie. Geen vereniging kan van leden aanvaarden dat zij er – naar eigen woorden – op uit zijn het bestuur in diskrediet te brengen… Het verleden kan niet worden overgedaan. Wanneer jullie echter nu verklaren dat het nooit jullie bedoeling is geweest het bestuur in diskrediet te brengen en dat betitelingen van medeleden als schoft onbezonnen uitingen waren, willen wij graag tegenover jullie en de rest van de vereniging verklaren dat het vertrouwen is hersteld.”
Tot een echte verzoening kwam het echter niet. De sfeer binnen de vereniging bleef geprikkeld. Even was er sprake van de instelling van een commissie van goede diensten, maar daar kwam niets van terecht, net zo min als van de verspreiding van een memo van de opposanten, dat – in het kader van hoor en wederhoor – aan de leden zou worden doorgestuurd. De drie dwarsliggers mogen hun memo pas op de jaarvergadering voordragen. De contacten tussen bestuur en oppositie blijven ‘op een laag pitje’, antwoordde bestuurslid Gerhard Elferink aan opposant David Bakker, omdat er nog steeds sprake was van ‘karaktermoorden op zittende bestuurs- en redactieleden’.
Op de jaarvergadering is het driemanschap teruggebracht tot een tweemanschap. Op 6 april heeft het bestuur met onmiddellijke ingang – en zonder hoor en wederhoor – het lidmaatschap van Bakker opgezegd. De directe aanleiding was een uit de hand gelopen reaguurdersruzie tussen Bakker en redacteur Jan Bontje. De discussie ging over voor de zoveelste keer over Erasmus. Bontje kwam met de verzuchting: “Welnu: onder ‘we‘ versta ik letterlijk iedereen, ieder mens, in de geest van Erasmus: er is immers slechts één volk: de mensheid, en slechts één land: de mensheid.” Bakker reageerde cynisch met ‘1 volk, 1 natie, 1 doel, 1 leider: Bontje!” Dit bleek één godwin te ver. Van Hooff: “Met deze kwaadaardige variant op de nazikreet ‘ein Volk, ein Reich, ein Führer’ ging je voor de zoveelste keer over de schreef… Door je persistente wangedrag heb je de vereniging op onredelijke wijze benadeeld zoals blijkt uit de opzegging van het lidmaatschap door minstens twee leden wegens de verziekte sfeer.”
De jongste ontwikkeling is dat oud-voorzitter Hagenaars eind vorige week aangifte wegens laster heeft gedaan tegen Bontje. De redacteur heeft volgens hem in Israël-discussies toespelingen gemaakt op een mogelijk fout oorlogsverleden van de vader van Hagenaars. De oud-voorzitter is zich van geen kwaad over zijn vader bewust en heeft nu genoeg van de ‘laster’.
Naar aanleiding van dit alles heb ik Van Hooff afgelopen zondag acht vragen gesteld. De voorzitter van De Vrije Gedachte voelt er niet voor om antwoord te geven, omdat in mijn vorige weblog over de verenigingsperikelen geen hoor en wederhoor is toegepast. Of zoals classicus Van Hooff het in goed Latijn formuleert: “Audiatur et altera pars.”
Van Hooff liet zich niet overtuigen door het argument dat een persoonlijk weblog anders ‘rolt’ dan een krantenartikel. “U hebt alle reden gegeven om te twijfelen aan uw integriteit als journalist. U hebt zich laten inseinen door Lex Hagenaars en het niet als vanzelfsprekend beschouwd de andere kant ook te horen. U zult eerst die twijfel moeten wegnemen; waarom zou ik meewerken aan weer een partijdig verhaal?”
Van Hooff wilde alleen commentaar geven onder voorwaarde dat het webartikel door hem zou worden gefiatteerd. Daarop bood ik hem inzage aan in het artikel. “Daar heb ik geen probleem mee,” mailde ik, “zolang ik de auteur blijf en u zich niet mengt in citaten van anderen. Uiteraard krijgt u wel alle gelegenheid om uw kant van de zaak te geven.” De voorzitter hield echter vast aan fiattering: “Het betekent dat u alleen publiceert met mijn instemming, een voorwaarde die in het licht van uw eerdere onjournalistieke gedrag volkomen gerechtvaardigd is.”
Met Van Hooff als hoofdredacteur van mijn weblog kan ik uiteraard niet akkoord gaan, met als gevolg dat zijn nadere commentaar op de verenigingsruzies achterwege blijft. De tekst van dit weblog heb ik overigens alsnog opgestuurd aan de voorzitter, met het aanbod om eventueel alsnog te reageren. Maar het is de vraag of hij dit heeft gelezen. Zijn laatste mail besloot Van Hooff met de opmerking: “Ik zet u verder op SPAM.”
Hoe zal het nu aflopen? De ervaring leert dat in dergelijke ruzies het bestuur bijna altijd wint van de opposanten, hoeveel energie zij ook steken in hun nieuwsbrieven en zwartboeken. Van Hooff zal vast en zeker zijn vertrouwensvotum krijgen.