CarelBrendel.nl

Lokale moslims gingen de barricades op omdat volgens hen de Rotterdamse Essalam Moskee zou radicaliseren onder invloed van Arabische financiers. Drie maanden na hun voorlopige overwinning komen er opeens streng salafistische predikers over de vloer in de grootste moskee van Nederland.

Enkele dagen voor de Kerstvakantie draaide de Al-Maktoum Foundation uit Dubai de geldkraan volledig dicht bij de Essalam Moskee. De Iers-Irakese Moslimbroeder en Al-Maktoum-bestuurder Nooh al-Kaddo kwam over uit Dublin en vertelde aan de Rotterdamse moskeebezoekers dat zijn organisatie de rekeningen voor energie en beveiliging niet meer zal betalen.

Precies een jaar geleden, in april 2018, zette Al-Kaddo alle personeelsleden op straat, inclusief adjunct-directeur Jacob van der Blom en hoofdimam Azzedine Karrat. Vanaf dat moment werd Essalam gerund door lokale vrijwilligers. Na zijn ontslag ging Karrat bij Essalam nog enkele maanden verder op vrijwillige basis, maar na de laatste ingreep van Al-Kaddo kwam ook daar een einde aan.

Directe aanleiding tot de ingreep in december was een beslissing van de Rotterdamse rechtbank, die op 16 november 2018 een langdurige juridische strijd tussen de Arabische financiers uit Dubai en een groep lokale moslims (voorlopig) beslechtte door een nieuw bestuur benoemen voor de Stichting Moskee Essalam. De nieuwe leiding bestaat volgens het persbericht uit acht inwoners van Rotterdam-Zuid. Het huidige dossier bij de Kamer van Koophandel noemt overigens slechts vier bestuurders.

De Nederlandse tak van de Al-Maktoum Stichting trok zich terug naar een postadres in Woerden, maar liet in december nog wel een brandbrief achter. Daarin werden de huidige bestuurders gesommeerd om het eigendom van de moskee terug te geven aan Al-Maktoum. Zo niet, dan zouden er juridische stappen volgen.

De moskeesoap begon in het voorjaar van 2015, toen de in de Stichting Gemeenschap Essalam Moskee georganiseerde, vooral Marokkaanse moslims, in opstand kwamen tegen een voorgenomen statutenwijziging bij de Stichting Moskee Essalam. Hierdoor zouden de Marokkaanse moslims uit Rotterdam hun laatste restje papieren invloed verliezen aan de “Arabieren” uit Dubai en Ierland.

Met name het Algemeen Dagblad wilde zijn lezers doen geloven dat de lokale gelovigen hun moskee probeerden te redden uit de handen van radicale Arabieren. De moslims van Zuid kwamen volgens het AD in actie omdat “Arabische geldschieters uit de Emiraten de macht willen overnemen in het gebedshuis op Rotterdam-Zuid.” Het AD haalde niet nader genoemde deskundigen aan, die waarschuwden “dat de moskee zou kunnen radicaliseren als die in handen komt van mensen uit de Golfstaten.” De boosheid van de Marokkaanse Rotterdammers richtte zich volgens het AD met name op “de Irakese directeur én bestuurslid Nooh (al-Kaddo, CB), die in Ierland verblijft, en de recent door hem aangestelde adjunct-directeur Jacob van der Blom (een Nederlandse bekeerling).”

Het bericht was in veel opzichten je reinste bullshit. Van een “Arabische machtsovername” kon geen sprake zijn want de gewraakte “Arabieren” (twee bestuurders uit Dubai en bovengenoemde Al-Kaddo) hadden de feitelijke macht al lang in handen, en wel sinds maart 2000, toen zij besloten om de bouw van de Rotterdamse megamoskee met acht miljoen euro te financieren.

De benoeming van Van der Blom, destijds bestuurslid van de Native European Muslim Assembly (NEMA), de bekeerlingenorganisatie van de Europese Moslimbroeders (FIOE), tot adjunct was evenmin een teken van verdere radicalisering. Het was gewoon de voortzetting van gevestigd beleid. In 2007 stelde de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) in het rapport “Radicale dawa in verandering” vast dat er banden met de Moslimbroeders waren. Letterlijk staat er op pagina 54: “In Nederland beschikken de Moslimbroeders ook over aanhang. De in aanbouw zijnde es-Salaam moskee in Rotterdam — die de grootste moskee van Nederland moet worden — telt binnen haar bestuur bijvoorbeeld enige leden die aan de Moslimbroederschap zijn verbonden.”

In de jaren vóór de benoeming van Van der Blom waren er al diverse lezingen en conferenties met vooraanstaande Moslimbroeders uit het buitenland. Mijn conclusie in 2015 was dan ook dat het niet zo zeer ging om radicalisering vanuit de Golf, maar om een strijd om geld en baantjes: “(…) het lijkt er ook op dat Marokkaanse gelovigen niet kunnen verkroppen dat de leiding van een moskee in handen is van een autochtone Nederlander.”

De lokale oppositie bracht mogelijk het schijnargument van de “verdere radicalisering” in de strijd omdat de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), waarvan Dubai een onderdeel is, kort daarvoor de oorlog hadden verklaard aan de Moslimbroeders. In november 2014 besloot de VAE-regering om 83 organisaties op de terreurlijst te zetten. Een groot aantal daarvan waren verbonden met de Moslimbroeders, waaronder bovengenoemde FIOE en de FIOE-afdelingen in Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, België, Zweden en Denemarken.

Voor Al-Maktoum, dat in de jaren vóór de Arabische Lente een grote steunpilaar was van de Europese Moslimbroeders, had deze beslissing echter geen directe gevolgen. Moslimbroeder Al-Kaddo bleef de grote man in de Europese tak van Al-Maktoum, niet alleen in Rotterdam, maar ook in de zustermoskee in Dublin, waar het hoofdkwartier is gevestigd van de European Council for Fatwa and Research (ECFR), de theologische adviesraad van de Moslimbroeders. Op 1 april ontvingen Al-Kaddo en ECFR-secretaris-generaal Hussein Halawa nog de ambassadeur van India in hun Islamic Cultural Centre of Ireland (ICCI).

Een jaar geleden, toen Al-Maktoum alle personeelsleden ontsloeg, voorspelde de lokale voorman Mohamed Achour dat het vertrek van Al-Maktoum een verbetering zou betekenen voor de Rotterdamse samenleving. Op 4 april 2018 zei Achour tegen het AD: “Qua richting zal er ook niets veranderen. Wij volgen de gematigde Maliki-leer. De preken blijven gewoon in het Nederlands.” Achour verzekerde dat de moskee goede banden zou blijven onderhouden met de gemeente en instellingen in de stad. “De moskee moet een brugfunctie hebben naar de samenleving.”

Eén jaar later is het de vraag of de religieuze richting onveranderd is. Uit berichten op social media (niet die van Moskee Essalam zelf, waar vrijwel totale radiostilte heerst) blijkt namelijk dat sinds kort streng salafistische predikers over de vloer komen in Rotterdam-Zuid. Op YouTube verscheen onlangs een video van de islamitische vlogger Salaheddine Benchikhi, waarop fragmenten van een preek waren te zien van de nieuwe imam.

Het blijkt te gaan om Said Abarkan. Hij is vooral actief bij de Rotterdamse Masjid al-Mukaram, die een onderdeel is van het netwerk van de Tilburgse prediker Aboe Abdillaah Bouchta, de belangrijkste figuur binnen het “apolitieke” salafisme in Nederland.

De Essalam Moskee stelde daarnaast haar deuren open voor een tweede spreker uit de kring van Masjid Al-Mukaram, die in maart twee lezingen gaf aan het Vredesplein, en net als Abarkan was opgeleid aan de universiteit van Medina (Saoedi-Arabië).

Deskundigen onderscheiden drie stromingen binnen het salafisme: de jihadi salafisten, de politieke salafisten en de apolitieke salafisten. De drie maken onderling veel ruzie, maar er bestaat ook ideologische overlap tussen de drie richtingen. Binnen dit geheel bemoeien de “apolitieke” salafisten zich het minste met politiek. Ze gelden als streng gelovige moslims die bezig zijn met het navolgen van de “zuivere islam” in eigen kring. Ze houden zich strikt afzijdig van de Nederlandse samenleving. Daarbij oriënteren ze zich overigens wel op geleerden uit Saoedi-Arabië, dus helemaal apolitiek is het ook weer niet. Of zoals bekeerling Dennis Honing opmerkte in zijn boek Ongeloofwaardig: “Voor hen is de heilige graal de hijra: vanuit Nederland naar een islamitisch land verhuizen. Ze houden zich daarom ook niet bezig met integreren, maar keren zich liever zo veel mogelijk naar binnen.”

Waarom deze salafisten opeens welkom zijn in Rotterdam-Zuid is onduidelijk. De grootste moskee van Nederland heeft sinds een jaar vrijwel niets meer te melden op social media. Vullen de salafisten van Bouchta graag de financiële gaten die zijn ontstaan door het vertrek van Al-Maktoum? Wie zal het zeggen? Met verzet tegen radicalisering en bruggen bouwen heeft hun komst echter weinig te maken.