CarelBrendel.nl

Met aanvulling: Vier leden van European Council of Fatwa and Research woonden Diyanet-congres bij.

Met aanvulling: Deelnemerslijst bevat nog twee kopstukken van Europese Moslimbroederschap.

De Duitse autoriteiten reageren zeer geïrriteerd op een door de Turkse religieuze instantie Diyanet in Keulen belegde Europese islamconferentie. De bijeenkomst vond van 2 tot 4 januari plaats in de vorig jaar door de Turkse president Erdogan geopende Centrale Moskee in Keulen. Ze kenmerkte zich volgens de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) door “geheimzinnigheid en de deelname van sprekers uit het radicaal-islamistische spectrum”.

De buitenwacht kon slechts kennisnemen van de debatten over “de toekomst van de moslims in Europa” via spaarzame communiqués en een slotverklaring van hoogste Diyanet-baas Ali Erbas. DITIB, de Duitse tak van Diyanet, hield de Duitse pers buiten de deur en wilde geen sprekerslijst verstrekken.

Uit beelden van de islamconferentie, berichten op social media en verslagen in de Turkse media blijkt echter dat vooraanstaande Moslimbroeders prominent aanwezig waren. Dat laatste betekende een extra reden tot zorg omdat de Duitse Verfassungsschutz (tegenhanger van de AIVD) de Islamische Gesellschaft in Deutschland (IGD), de Duitse tak van de Moslimbroeders, in haar jaarlijkse rapporten (pdf) over extremisme opneemt.

Op foto’s van de Diyanet-conferentie waren onder anderen zichtbaar:

Hussein Halawa, secretaris-generaal van de tot voor kort door Yusuf el-Qaradawi geleide European Council for Fatwa and Research (ECFR). Halawa is imam van het Islamic Cultural Centre of Ireland, dat net als de ECFR is gevestigd in de Clonskeagh Moskee in Dublin. De oprichting hiervan werd gefinancierd door de Al-Maktoum Foundation (pdf) uit Dubai, in de tijd dat het Europese missiewerk van de Moslimbroeders nog op flinke steun uit de Verenigde Arabische Emiraten kon rekenen. Clonskeagh is daarmee een zustermoskee van de Essalam Moskee in Rotterdam, die eveneens door Al-Maktoum werd gefinancierd.

Khaled Hanafy werd op het laatste ECFR-congres (waar Al-Qaradawi zijn aftreden bekend maakte) gekozen tot assistent-secretaris-generaal. Hanafy is voorzitter van de Fatwa Ausschuss in Deutschland, het Duitse filiaal van de Fatwaraad. Hij is daarnaast decaan van het Europese Instituut voor Humane Wetenschappen (IESH), het opleidingsinstituut van de Moslimbroeders in Europa met vestigingen in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.

Een derde ECFR-spreker op het Keulse congres was prof. Jasser Auda, een geboren Egyptenaar die les geeft op universiteiten en instituten in de Verenigde Staten, Canada en Zuid-Afrika. Auda is mede-oprichter en bestuurslid van de International Union of Muslim Scholars (IUMS), de organisatie van Moslimbroeder-geestelijken die tot eind vorig jaar eveneens werd aangevoerd door Al-Qaradawi. Auda zit eveneens in de aan de Moslimbroeders gelieerde Fiqh Council of North America. Auda was korte tijd tweede man in de door Tariq Ramadan opgerichte en in Qatar gevestigde denktank CILE.

Uit de Facebook-pagina van de Italiaanse Diyanet-afdeling blijkt dat nog een vierde ECFR-lid deelnam aan de conferentie in Keulen. Het gaat om sjeik Amin al-Hazimi, die na de ECFR-bijeenkomst van november 2018 aan de ledenlijst is toegevoegd.

Een ander lid van de vijfkoppige Italiaanse delegatie was Hamza Piccardo, een van de oprichters van de Unione delle Comunità Islamiche d’Italia (UCOII), een nauw met de Moslimbroederschap verbonden organisatie.

In de wandelgangen van de Keulse conferentie werd Ibrahim el-Zayat gesignaleerd. El-Zayat was voorzitter van bovengenoemde IGD, en had topfuncties bij de Federation of Islamic Organisations in Europe (FIOE), bij het Forum of European Muslim Youth and Student Organisations (FEMYSO), the World Assembly of Muslim Youth (WAMY), Europe Trust, bij het IESH en Islamic Relief Worldwide. Kortom, een centrale figuur bij de Europese Moslimbroeders (pdf). Door zijn huwelijk met een nicht van de Turkse islamist Necmettin Erbakan is hij ook actief voor de vastgoedtak van Milli Görüs, de Turkse tegenhanger van de Moslimbroederschap.

Een andere spreker, zo meldt een Turkse nieuwssite, was de Turks-Oostenrijkse politicoloog Fared Hafez. Hij is de samensteller van nogal omstreden rapporten over “islamofobie”, die steevast “dramatisch toeneemt”. Het Oostenrijkse weekblad Profil noemde het werk van Hafez “een mengelmoes van deels feitelijke, deels vermeende islamofobische voorvallen”, vervaardigd in opdracht van SETA, een Turkse denktank uit de omgeving van Erdogan. De (achteraf terechte) waarschuwing dat onder vluchtelingen uit het Midden-Oosten mogelijk ISIS-terroristen konden zitten, betitelde Hafez als een typisch staaltje van islamofobie. Voordat Hafez zich tot islamofobie-onderzoeker ontwikkelde, was hij een leider van de Muslimische Jugend Österreichs (MJÖ), die volgens expert Lorenzo Vidino ideologisch dicht bij de Moslimbroeders (pdf) staat.

Congresbezoeker was ook de Nederlander Jacob van der Blom, oprichter van islamitisch centrum De Middenweg in Rotterdam, en bestuurslid van de Blauwe Moskee in Amsterdam en vastgoedorganisatie Europe Trust Nederland, oud-directeur van de Essalam Moskee en voormalig trustee van de Native European Muslims Assembly, de bekeerlingenorganisatie van de Europese Moslimbroeders (FIOE).

De samenwerking tussen Moslimbroeders en Turkse islamisten gaat gelijk op met de opkomst van de AKP van Erdogan. Het Turkse schip Mavi Marmara fungeerde in 2010 als vlaggenschip van de eerste Gazavloot van Hamas. De Turkse hulporganisatie IHH was een van de drijvende krachten.

Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken sponsorde in 2016 een islamofobietop in Sarajevo, waar IHH, bovengenoemde denktank SETA en de Franse pro-Erdogan-organisatie COJEP International meededen, naast enkele organisaties van de Moslimbroeders. Namens Nederland sprak daar onderzoekster Ineke van der Valk.

Istanboel fungeert al vele jaren als vergaderhonk voor Moslimbroeder-organisaties als de fatwaraad ECFR, de Europese koepel FIOE en de geleerdenclub IUMS. Op de jongste IUMS-vergadering werd Hayrettin Karaman, de religieuze adviseur van Erdogan, gekozen tot vice-president. In de leiding van (voorheen) Al-Qaradawi’s geleerdenclub zit nu ook de Erdogan-vertrouweling Ömer Faruk Korkmaz.

Op zijn afscheidscongres hield Al-Qaradawi een vurig pleidooi voor zijn Turkse gastheer Erdogan. Hij beschuldigde het Westen van het smeden van complotten tegen Turkije. “Ze zouden in hun opzet zijn geslaagd maar Allah steunde president Erdogan en zijn broeders. Allah zal Erdogan helpen om als winnaar uit de strijd te komen zolang de ware moslims achter hem staan.” Qaradawi zei verder: “We bidden voor Turkije dat het weer het administratieve centrum van de islamitische wereld zal zijn.”

Ook binnen de ECFR groeit de Turkse inbreng dankzij de verkiezing van Ekrem Keles, voorzitter van de aan Diyanet verbonden Hoogste Raad van Godsdienstaangelegenheid. Milli Görüs praat hier mee via Mustafa Mullaoglu, tevens moefti van de Oostenrijkse moskeekoepel IGGIiÖ. Volgens de jongste ledenlijst is de Nederlandse sjeik Elkhammar Elbakkali geen lid meer van deze fatwaraad.

Na de staatsgreep in Egypte hebben gevluchte Ikhwani tv-zenders in Istanboel opgericht. Ook aan Hamas gelieerde Palestijnse organisaties vergaderen graag in de Turkse metropool, onder meer de Palestinians Abroad Conference en onlangs nog het Palestine Media Forum, een organisatie van Hamas-gezinde journalisten. Op deze bijeenkomst was er een lege stoel voor de geplande hoofdspreker, de islamist Jamal Khashoggi, de op het Saoedische consulaat bruut vermoorde columnist van de Washington Post. Khashoggi reisde niet alleen naar Istanbul om zijn paspoort te vernieuwen, maar ook om voor een tv-interview over zijn plannen met de nieuwe organisatie Democracy for the Arab World Now (DAWN). Het vraaggesprek zou worden afgenomen door de Hamas-activist Azzam Tamimi, hoofd van Alhiwar TV.

De groeiende samenwerking met de Turkse islamisten rond Erdogan, AKP, Diyanet en Milli Görüs betekent een enorme impuls voor de Moslimbroeders op een moment dat hun positie in de Arabische wereld sterk onder druk staat. De machthebbers in het Midden-Oosten koesterden altijd al argwaan tegen de internationalistisch ingestelde Ikhwani, maar gaven hen wel de vrije hand voor missie-activiteiten in Europa.

Die goodwill sloeg om door de Arabische Lente. De oliesjeiks zagen de Moslimbroeders nu als een rechtstreekse bedreiging voor hun positie. Sinds 2013, toen het Egyptische leger met Saoedische steun een staatsgreep pleegde tegen president Morsi, is de liefde helemaal voorbij. De Verenigde Arabische Emiraten hebben de Moslimbroeders, inclusief hun Europese organisaties, zelfs aangemerkt als terroristische organisatie. Saoedi-Arabië heeft buurman Qatar de wacht aangezegd vanwege de steun aan de Moslimbroeders. Erdogan op zijn beurt steunt Qatar. Er zijn signalen dat als gevolg van dit alles de steun vanuit de Golfstaten voor de westerse broeders is afgenomen. De tijd lijkt voorbij dat Europese bekeerlingen naar door Moslimbroeders in luxueuze hotels georganiseerde islamkampen in Koeweit en Egypte konden afreizen.

Op de tandem met Erdogan — dankzij de grote invloed van Diyanet en Milli Görüs – komt er weer vaart in het Europese islamisme. De conferentie in Keulen is een teken dat Istanboel niet meer het enige vergaderhonk is. Belangrijker nog: uit de slotverklaring van de bijeenkomst blijkt dat Diyanet nu op een aantal punten de agenda van de Moslimbroeders volgt.

De Duitse blogster Sigrid Hermann-Marschall benoemde gisteren een aantal zaken. Ze noemt de slotverklaring “een definitief afscheid van de integratie”. Moslims moeten een afgezonderde groep blijven met collectieve rechten. De verklaring hamert op “islamofobie”, een begrip dat alles omvat, niet alleen reëel bestaande moslimhaat. “Regels die voor iedereen gelden moeten worden omgedoopt tot discriminatie als het om moslims gaat.”

Geheel in het straatje van Erdogan is het opnemen van de Gülen-beweging (FETÖ) en de Koerdische PKK in één rijtje met ISIS, Boko Haram en Al-Shabab. Allemaal zouden ze alleen moslims als schietschijf gebruiken, en proberen ze “de lichtende gestalte van de islam in diskrediet te brengen.” De slotverklaring zegt verder dat er geen Europese islam kan zijn, want die is in tegenspraak met de “universaliteit van de islam”. Diyanet sprak zich verder uit tegen “schadelijke meningsuitingen en activiteiten”. Er worden ook strategieën ontwikkeld om negatieve waarnemingen in de media en in het bijzonder de sociale media te bestrijden.

Er komt een coördinatieraad voor de Europese moslims, waarvoor Diyanet ongetwijfeld het voortouw zal nemen samen met FIOE en andere organisaties van de politieke islam. Er komt daarnaast een speciaal secretariaat bij het presidium voor godsdienstaangelegenheden (Diyanet). Conclusie van Sigrid Hermann: De Turkse grootmachtsdromen (over de herleving van het Ottomaanse rijk) van de afgelopen jaren gaan op in de grootmachtsdromen van een versterkte oemmah voor Duitsland en Europa.”

Noot: Dit blog werd op 15 januari aangevuld met de vermelding van de deelname van de Italiaanse Moslimbroeders Amin al-Hazimi en Hamza Piccardo.

Aanvulling (14 februari): De officiële deelnemerslijst van de conferentie (in mijn bezit) bevat nog twee kopstukken uit de gelederen van de Moslimbroeders. Als lid van de Britse delegatie staat daar Harun Rashid Khan vermeld. Hij is secretaris-generaal van de Muslim Council of Britain (MCB), die volgens een Brits overheidsrapport een onderdeel is van de Britse Moslimbroeders.

Op de deelnemerslijst stond ook de Italiaan Ali Abushwaima, die betrokken was bij de oprichting van de FIOE en tegenwoordig in het bestuur zit van Europe Trust, het in Engeland gevestigde vastgoedfonds van de Europese Moslimbroeders.

Overigens is de hier genoemde deelnemerslijst niet compleet. Bovengenoemde Ibrahim el-Zayat staat er niet op, hoewel hij wel werd waargenomen onder de aanwezigen. Abushwaima staat op zijn beurt niet op een groepsfoto van de Italiaanse delegatie.