CarelBrendel.nl

Links liep in 1966 en 1980 nog te hoop tegen de monarchie. Na 25 jaar Beatrix voltrekt zich een opmerkelijke frontenwisseling. Op rechts klinkt gemor.

Prosper Ego heeft het, zoals hij het zelf zegt, ‘voorlopig even gehad met het Oranjehuis’. Uit zijn mond is dat een opmerkelijke uitspraak. Ego is de rechts-conservatieve voorman van de Stichtingen voor Vrijheid en Veiligheid OSL, die al tientallen jaren op de bres staan voor God, Nederland en Oranje.

In december nog had het OSL-maandblad Sta Vast de overleden prins Bernhard prominent op de cover, compleet met groene baret en witte anjer. Met de prins — “een deugniet, maar wel onze deugniet” – is voor Ego de laatste Oranje verdwenen die zichtbare affiniteit toont met zijn achterban van oud-strijders en conservatieven. “Het is fijn dat kroonprins Willem-Alexander het 5 mei-defilé gaat doen, maar zonder Bernhard is toch de sjeu er af.”

Ego noemt zich een ‘verstokt monarchist met grote waardering voor koningin Beatrix’. Maar hij betreurt de komst van ‘burgerjuffen’ als de prinsessen Máxima, Laurentien en Mabel. “De monarchie is een sprookje. De mystiek van het koningshuis dreigt te verdwijnen.”

Hij ergert zich aan hun entourage. “Mabel is een leuke meid en intelligent. Maar haar connecties bevallen me niet. Ik doel niet op gangster Klaas Bruinsma, wel de veroordeelde beursspeculant Soros en haar intieme relatie met de Bosnische moslim Sacirbey en zijn Balkan-gedoe.”

Het zint Ego evenmin, dat de inburgering van de ‘lieve, charmante en intelligente’ Máxima verzorgd werd door Andrée van Es en Ina Brouwer, die vanwege hun onafhankelijker opstelling zouden zijn aangetrokken: “Uitgerekend de linkse kliek die niets van het koningshuis moest hebben.”

Gecharmeerd was Ego ook al niet van prins Claus en diens voorliefde voor ontwikkelingssamenwerking. Zelfs de majesteit is niet gevrijwaard van Ego’s afkeuring. Het wegblijven van de koningin bij de uitvaart van de paus, het feit dat haar aandacht na de moord op Theo van Gogh vooral uitging naar de moslimgemeenschap, en haar afwezigheid bij de jaarlijkse kranslegging voor de Indië-veteranen in Roermond, het zijn allemaal zaken waarover Ego zijn mond niet wil houden. “Mensen uit onze kring zullen het niet gauw hardop zeggen, maar ik weet dat nogal wat mensen op hun hart getrapt zijn.”

Het is wel eens anders geweest. In 1966 liep vooral links te hoop tegen het huwelijk van prinses Beatrix en de Duitser Claus von Amsberg. Raadsleden en Kamerleden bleven weg bij de plechtigheid. Op straat gooiden provo’s rookbommen naar de gouden koets. In 1966 verscheen het manifest Tien over Rood van Nieuw Links, de radicale stroming in de PvdA. “Het is wenselijk dat Nederland een republiek wordt zodra de regering van koningin Juliana eindigt”, luidde punt 7, dat werd onderschreven door de latere ministers Van der Louw en Ter Beek en de toekomstige commissaris der koningin Han Lammers.

In 1980 roerde de linkse oppositie zich opnieuw rond de inhuldiging van koningin Beatrix. De straatrellen in Amsterdam waren vooral het werk van de kraakbeweging. Maar het leedvermaak over het bedorven feest klonk door over een breed front. Voormalig adjunct-hoofdredacteur Jan Blokker van de Volkskrant trok afgelopen zaterdag het boetekleed aan voor de wijze waarop zijn ‘linksistische doorgedemocratiseerde redactie’ 25 jaar geleden ‘enigszins uit de bocht was gevlogen’. Zijn krant viel eerder op door de publicatie van het postume schelmenverhaal van prins Bernhard en door de ruime baan, die de hulptroepen van Mabel Wisse Smit kregen bij hun pogingen om de onthullingen over haar boottochtjes met Klaas Bruinsma te ontkrachten.

Wie had in 1980 durven voorspellen dat de voormalige maoïst Paul Rosenmöller zich een kwart eeuw later zou koesteren in het emancipatiezonnetje van de toekomstige koningin Máxima, terwijl de stevig rechtse publicist Paul Frentrop in HP/De Tijd tekeer gaat tegen het ‘kruipen voor Oranje’?

Is dit het resultaat van een bewuste strategie van Beatrix of gewoon het gevolg van de tijdgeest? Ex-journalist Harry van Wijnen, schrijver van boeken over de monarchie, houdt het op het laatste. “Links is veranderd. De ideologische tegenstellingen uit de jaren 70 zijn onder Wim Kok verdwenen. Er is algemene eensgezindheid, waardoor de monarchie geen strijdpunt meer is.”

Dat is volgens Van Wijnen ook te danken aan de Oranjes. ‘Prins Claus heeft veel bijgedragen aan de vermaatschappelijking van het koninklijk huis. Hij gaf het een min of meer vooruitstrevend gezicht en dat hielp mee bij het aanvaardbaar worden voor de linker vleugel. Daarnaast is er de strakke regie van Beatrix. Zij houdt de monarchie in stand door conflicten te voorkomen en aanstoot te vermijden. Bij hun contacten met progressieve kringen hoeven de Oranjes zich niet te forceren. Ze gaan mee met de tijd. Dankzij de consensus zijn de Rosenmöllers en de Van Essen hun eigen kring geworden.”

Staatsrechtkenner Peter Rehwinkel is blij met de toenadering tussen monarchie en progressief links. “Het had anders kunnen lopen. Uit de gebeurtenissen van 1966 en 1980 had wrok kunnen voortvloeien. Het is de verdienste van Beatrix en Claus dat ze aansluiting hebben weten te vinden bij degenen die gereserveerder staan tegenover de monarchie. Met onderwerpen als ontwikkelingssamenwerking en minderhedenproblematiek heeft het Oranjehuis thema’s gevonden, die aansluiten bij wat er in brede delen van de samenleving leeft.”

Vergeet Beatrix niet de trouwe Oranje-klanten? Rehwinkel, ex-PvdA-Kamerlid en nu burgemeester van Naarden, gelooft van niet. “Ze heeft grote waardering voor de Oranjeverenigingen. De koningin kan niet in haar eentje alle segmenten van de samenleving bedienen. Nu Bernhard er niet meer is, is het van belang dat een ander familielid een oog houdt op de achterban van de prins.”

Volgens Rehwinkel is er ‘niks mis mee’ dat linkse coryfeeën als Rosenmöller in de nabijheid van de Oranjes vertoeven. ‘Het is allemaal minder scherp dan 25 jaar geleden. Je moet alle activiteiten op hun waarde beoordelen. Natuurlijk zie ik mensen met hermelijnkoorts, maar Rosenmöller lijdt daar niet aan.”

– Wie dan wel?

”Dat zeg ik niet. Je komt het soms tegen bij linkse mensen, die zich vereerd voelen door een uitnodiging van het paleis en dan breeduit over die contacten verhalen. Maar hermelijnkoorts vind je niet alleen op links. Alleen bij linkse mensen verbaast het me wel eens.”

Hermelijnkoorts

Koninklijke mantels werden vroeger gemaakt van het bont van de hermelijn, een roofdiertje verwant aan de wezel. Aan de filosoof Jaap van Heerden wordt de term ‘hermelijnkoorts’ toegeschreven, overdreven gedrag in het bijzijn van de vorst. Prins Bernhard gebruikte het woord ‘hermelijnvlooien’ voor de ‘jaknikkers en knipmessen’ in zijn omgeving.

Slachtoffers van hermelijnkoorts

Harry Mulisch: Schrijver. Hekelde na de ongeregeldheden van 1966 het gezag in Bericht aan de Rattenkoning. Nu graag geziene gast op culturele Oranje-avondjes.
Paul Rosenmöller: Stakingsleider in Rotterdam. De oud-voorman van GroenLinks is lid van de commissie-Máxima voor de emancipatie van allochtone vrouwen.
Andrée van Es: Ooit boegbeeld van de PSP, de laatste republikeinse partij. Mocht Máxima helpen bij haar inburgering in de Nederlandse samenleving.
Ina Brouwer: CPN-lijsttrekker. Reisde in 1983 voor instructies naar Moskou. Later topambtenaar emancipatiezaken en betrokken bij Máxima’s inburgering.
Jan Blokker: Columnist en ex-adjunct van de Volkskrant. Vereerd met telefoontjes van Bernhard. Accepteerde een lintje, hoewel hij daar altijd tegen was.

(Bron: Algemeen Dagblad, 30 april 2005)